Emoties. Ze doen nogal iets met je. Voor dat je het weet schiet je daardoor in gedrag dat je wellicht helemaal niet wilt. Je brengt de ander – onbewust en niet zelden ook ongewild – schade toe. En uiteindelijk ook jezelf, want het vervuilt en vergiftigt de relationele ruimte tussen jou en (de) ander(en). En er is geen corrigeren aan met alleen “je hoofd” of wilskracht. Ik schreef er al iets over in een eerder blog (klik hier).
Negatieve gevoelens gaan ook in je lijf zitten, als je er niets mee doet. Dan kun je er letterlijk en figuurlijk ziek van worden als je de signalen van je lijf blijft negeren zoals Kate (lees hier).
Het enneagram van het loslaten kan je helpen emoties toe te laten en te kijken wat ze je te vertellen hebben. Oude lading leren loslaten en zo meer te kunnen zijn zoals je eigenlijk (ten diepste) wilt zijn en wie weet ook écht kan gaan doen waarvoor je “bestemd” bent. Het vraagt liefdevolle zelfdiscipline, om jezelf te “deprogrammeren”, maar het leidt je naar meer vrijheid en een grotere mentale en fysieke gezondheid. Ik neem je mee met een voorbeeld.
Zó! Wat was ik BOOS!!! Een tijd geleden was ik op een netwerk-bijeenkomst, waar ik me net bij een groepje mannen aansloot om contact te maken. Schoot daar ineens zo’n man ertussen, die zich pontificaal wrong tussen mij en de anderen en mij zo als het ware uit de groep drukte. Ik voelde ineens een enorme boosheid in me opkomen, die me eigenlijk best even overviel en me uit evenwicht bracht. Tegelijk voelde ik echter ook een heel wezenlijke kracht opkomen. Bijzonder!
Een beetje coach doet natuurlijk ook wat ze anderen leert, dus ben ik gaan stilstaan bij wat er nu in mij gebeurde met hulp van de 9 stappen van het enneagram van het loslaten:
1. Het begon natuurlijk al met het in het moment zelf “zien” van mijn boosheid. Dat is voor type 1 als ik (maar zeker ook voor anderen) vaak moeilijk, omdat die boosheid niet “mag”.
2. Stap 2 is het “zeggen” ervan: eenvoudig en eerlijk de (emotionele) toestand waarin ik me bevond benoemen, zonder oordeel of analyse.
2. Daarna kwam het voelen: Een enorm gevoel van aan de kant geschoven worden en niet belangrijk gevonden worden, dat veel verdriet opriep. Dat had natuurlijk niet alleen te maken met de gebeurtenis zelf of de man in kwestie. Ik realiseerde me dat dat ook te maken had met mezelf en de “last” die in onbewust meedraag. Mijn lijf gaf hierbij ook signalen: Mijn hartslag was hoog, in mijn buik en door verkramping van mijn spieren. Mijn lijf ging zich er tegen “bewapenen”, om te kunnen vechten of vluchten.
4. Door de boosheid écht toe te laten en erbij aanwezig te blijven, (bewust door ademen helpt daarbij) ontdekte ik onder de boosheid mijn verdriet. en zat ik plots in mijn vroege kindertijd en voelde ik die diepe pijn van onbetekenend zijn van binnen, die ik normaal zo graag voor mezelf en anderen verborgen houd en ontloop. Zo leer je met je volwassen deel onderscheid te maken tussen wat er in het hier-en-nu werkelijk gebeurt en de eerste perceptie, waarbij je waarneming gekleurd wordt door je kinddeel en diens ervaringen uit het verleden. Je kunt zo het “verhaal” dat je hebt opgepikt als kind, en het bijbehorende “overleefgedrag” leren loslaten en zien dat je met je volwassen deel al lang niet meer “bang” hoeft te zijn hiervoor. NB: Familieopstellingen zijn hierop een mooie aanvulling.
5. Door tegelijk bewust te ademen, proberen te ontspannen en de pijn toe te laten kon er iets veranderen. Tegelijk kon ik namelijk een enorme (wils)kracht ervaren, eerst een beetje en later steeds meer. Dat was wel heel bijzonder. “Ik wil niet meer aan de kant gedrukt worden, want ik heb iets belangrijks te doen!” Een diep geloof dat ik echt iets moois toe te voegen heb en dat het tijd is om dat duidelijker te laten zien (en blijven voelen)! Ik her-innerde me ook mooie momenten, waarin ik deze kracht al heb kunnen inzetten. Twijfel of ik hiermee door zou moeten gaan, verdween daardoor.
Als je kunt “kijken” naar wat je belemmert en dus de pijn opzoekt, kun je je er pas van ontdoen. Stap voor stap. En ontvouwt zich de weg naar je eigen vrije, krachtige Zelf “als vanzelf, waarbij je vervolgens de andere 4 stappen van het Enneagram van het Loslaten neemt.
Dit bewustwordingsproces keer op keer herhalen, maakt dat je steeds diepere lagen talent en kracht in jezelf “vrijmaakt”. Je blijft dus groeien!
Rationeel weet ik al lang dat het onzin is, maar kort gezegd belemmer ik mezelf nog steeds door de (onderbewuste) overtuiging dat wat ik doe niet belangrijk of goed (genoeg) is, dat ik onbetekenend ben. Dat belemmert mij regelmatig nog in het zichtbaar weten te zijn en vooral het doorpakken erna. Energetisch neem ik dan te weinig standvastig ruimte in. En in zekere zin roep ik het dus ook over mezelf af.
De boosheid bracht mij eigenlijk dus opnieuw in contact met de wijze waarop ik feitelijk mezelf en mijn talent “verloochen”. Ik noem boosheid ook wel zelf-liefde, die rammelt aan je poort. Je moet het echter wel gaan (h)erkennen wil het liefde kunnen worden. En die liefde is nodig om meer verbinding te kunnen maken en meer van betekenis te kunnen zijn, zonder moeite.
Eén van de dagelijkse enneagram boodschappen die ik kreeg, sluit er mooi bij aan: Wees bewust van je eigen transformatieproces, ongeacht je enneagramtype. Hoe meer we onszelf toestaan de pijn te voelen van onze zelfverloochening, maar ook zien dat ons onbewuste “kinddeel” daar nog zo ontzettend aan gehecht is en dat leren loslaten, hoe sterker de essentie-kwaliteiten waar we zo naar verlangen in onszelf gaan groeien. Onafgehandelde kwesties uit onze kindertijd lossen stap voor stap op in ons brein en zo kan ons hart en zelfs ons lijf weer helen (uit: Understanding the Enneagram, Riso & Hudson).
Het mooie is: Als je dit met je partner en/of collega’s doet, kun je elkaar in dit proces steunen. Het delen van je groeiproces brengt je dichter bij elkaar. Je leert zien dat het allemaal te maken heeft met gefrustreerd talent en onhandige liefde. En ook om je eigen en elkaars valkuilen met compassie en een glimlach leren benaderen.
Groeien is zo verantwoordelijkheid nemen, maar wel met (zelf) compassie en – steeds vaker – een glimlach.
Wanneer je wilt werken aan je persoonlijke groei of wanneer het een noodzaak is geworden om te letten op je grenzen omdat je een ernstige ziekte, bijvoorbeeld kanker of burnout hebt (gehad), is bewustwording een must. Waarom? Omdat de (overleef)strategie van onze persoonlijkheid ons niet alleen onnodig ineffectief maakt, maar ook bakken met energie kan kosten. Gelukkig is hoe we naar buiten treden met ons “karakter” best beïnvloedbaar.
We zien dat mooi terug in de 9 enneagram persoonlijkheidstypes, waarvan Riso & Hudson in hun basisboek Enneagram na veel onderzoek zo kunstig 9 gezondheidsniveaus van ieder type hebben weten te beschrijven. Dit geeft ons inzicht in hoe alle 9 types op verschillende (mentale) niveaus van (on)bewust zijn functioneren. Die inzichten kunnen we ook in coaching gebruiken om gezonder en effectiever te gaan leren functioneren en te leren de disfunctionele patronen van onze persoonlijkheid geleidelijk aan los te laten. En dat is minder eng dan je (wellicht nog onbewust) denkt!
De gezondheidsniveaus geeft inzicht in hoe ieder type van zijn of haar essentie – door onjuiste spiegeling – geleidelijk afgedwaald is en steeds verstrikter raak(t)en in de persoonlijkheid of ego-rol. Een patroon dat voor iedereen al in de vroegste kindertijd is ontstaan en dat je blijft herhalen, omdat je denkt dat dat de beste manier is om je in het leven voort te bewegen. Maar wat een mind f*ck is dat (meestal)!
Zie bijgaande tabel om te zien hoe dit voor type 9 werkt.
De 9 niveaus van functioneren van type 9 met weksignalen en rode vlaggen*
Nu is er niet perse iets mis met ieders ego-rol. Ons ego heeft je immers geholpen met velerlei dingen te dealen en heeft je heel wat talent opgeleverd. Het is echter wel fijn als het ego nog “wijs” opereert. Dan komt je talent ten volle tot zijn recht én sta je in verbinding met anderen, zodat je constructief kunt samenwerken en samenleven.
De 9 gezondheidsniveaus zijn onder te verdelen in 3 levels van functioneren. Deze kunnen ons helpen bewuster te worden.
Gaandeweg zien we zo dat we in 9 stappen (of lagen) onze eigen basisangsten realiseren als we ons blijvend laten verstrikken in de strategie van onze persoonlijkheid. We kunnen echter ook de andere kant op.
Naar mate je leert aanweziger te zijn, waar o.a. heartmath oefeningen, (aanwezigheids)meditatie, aanwezigheidsoefeningen en zelfobservatie- en bewustzijnsoefeningen een essentiële bijdrage aan kunnen leveren, kun je – eerst achteraf en later steeds vaker “op heterdaad” – jezelf erop “betrappen” dat je in je ego-rol of zelfs in je ego-schending bent gestapt. Die bewustwording gaat daarbij niet alleen over cognitief wakkerder worden, maar gaat ook over fysiek en emotioneel aanweziger leren zijn. Fysieke en emotionele signalen kun je dus ook gebruiken om jezelf af te leren volautomatisch in je patronen te stappen.
De weksignalen helpen je om je bewuster te worden dat je van de gezonde niveaus 1-3 overstapt naar je ego-rol. Betrap je jezelf daarop? Stel jezelf dan de vraag waarom je dat doet en vraag jezelf af: Wat is dit voor een situatie? Wat doet de ander? Hoe interpreteer je dat? Interpreteer je dat nu wel juist? Of wordt je waarneming gekleurd door ervaringen uit het verleden of verwachtingspatroon over de situatie of de ander? Is het echt wel nodig om je mee te sleuren in je ego-rol? Welke vraag kun stellen aan de ander zodat je invloed kunt uitoefenen en verbonden kunt blijven in plaats van afstand nemen?
En wanneer je overstapt van het gemiddelde niveau van je ego-rol naar de ongezonde niveaus van ego-schending zijn er rode vlaggen. Als je deze signalen serieus neemt en in durft te zien dat de angsten – die je op dat niveau liefst nog hardnekkiger wil verdringen – waar kunnen zijn, dan kun je nog de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Het kan helpen dat je jezelf toestaat te realiseren dat je dit gedrag vertoont, omdat je écht denkt dat het ergens over gaat en dat jouw standpunt niet wordt gezien en gehoord. Maar realiseer je dan nu, dat dit doorgeschoten gedrag je steeds verder afbrengt van wat je eigenlijk wil. Probeer te ademen, weer aanwezig te zijn bij jezelf. Betrek de zaken niet op jou als persoon. Stel jezelf de eerder aangegeven vragen.
Negeer je die rode vlag-signalen gedurende een langere periode achtereen, dan is in therapie, counseling of (diepgaande) coaching gaan ten zeerste aan te bevelen om te voorkomen dat je je nog verder in de nesten werkt.
Het is een pad van compassie hebben met je eigen patronen, omdat je ziet dat het ergens vandaan is gekomen, maar ook met een liefdevolle zelfdiscipline, omdat je weet dat het de moeite waard is om hiermee aan de slag te gaan en je verantwoordelijkheid wil nemen voor je eigen gedrag en ons samenlevingsverband.
Het vraagt de nodige oefening, maar je kunt in wezen alles in je leven doen vanuit een plaats van gecentreerdheid en ontspanning, waarbij je lichaam volledig kunt voelen, evenals de ruimte en de ruimte binnenin, je kunt de warmte en de tederheid van je hart voelen en de rust en helderheid van je geest ervaren en vandaar uit handelen, in verbinding en goede samenwerking met anderen. Óf je kunt leven vanuit een staat van hectiek en innerlijke spanning. Aan jou de keuze.
*Bronnen: De wijsheid van het Enneagram, basisboek Enneagram – Riso & Hudson
Rustig blijven in lastige tijden … Dat valt lang niet mee. Als er iets akeligs gebeurt – of wanneer we (soms onbewust) denken dat iets akelig is – hebben we de neiging om er “controle” over te willen hebben. We “moeten” er onmiddellijk iets mee. Wat we er mee “moeten” hangt erg af van ons eigen afweermechanisme en patronen. De één verdringt of verdooft het, de ander schiet onmiddellijk in de actiemodus, weer een ander bedenkt allerlei angstscenario’s, etc.
Voor je het weet laat je jezelf leven door je eigen angsten of andere emoties. Wat nou, als je jezelf eens zou leren er bij aanwezig te blijven? Je zult zien dat je écht kunt leren in grotere vrijheid te leven!
Niet-constructief gedrag vertonen we allemaal in meer of mindere mate. Ons “overleefmechanisme” slaat aan. Er gebeurt iets in onze omgeving en voor we het weten, laten we ons leven door onze angsten en schieten we in patronen, die vaak terug te voeren zijn tot in onze vroegste kindertijd. We gaan gedrag vertonen, waarmee we onszelf “gerust” stellen, om de angst waar we zo bang voor zijn niet meer hoeven voelen. Gedrag dat nodig líjkt en in je kindertijd vermoedelijk heel nodig wás om je veilig of geliefd te kunnen voelen, maar nu heel vaak niet meer.
Als je te vaak en te veel dit gedrag vertoont, keert het zich tegen je. Het kost veel energie (met risico van mentaal of fysiek ziek worden), je wordt steeds ineffectiever en raakt steeds verder uit contact met anderen. En het kan zo maar zijn dat je op een gegeven moment merkt dat de emoties – als boosheid, verdriet, angst, kwetsbaarheid, onzekerheid, falen, tekort gedaan worden, tekortschieten – die je “normaal” weg weet te stoppen of te onderdrukken, steeds vaker ineens met enorme bakken tegelijk naar boven kunnen komen en je overweldigen.
Nu kun je deze negatieve gevoelens en angsten nog hardnekkiger gaan wegduwen, maar je kunt er ook iets mee gaan doen en jezelf bevrijden van je eigen “demonen”. Het kan je veel opleveren om bewuster te worden van je “overleefstrategie”, omdat je daar veel energie op verliest én in wezen zélf (!) iets in de wereld creëert wat je juíst niet wilt (selffulfilling prophecy). Maar hoe verander je je gedrag nu duurzaam? Kunstjes helpen immers maar kort.
Duurzame verandering die beklijft, vraagt dat je bewuster wordt van je eigen patronen en aanweziger leert blijven. Het vraagt een soort liefdevolle zelfdiscipline én compassie naar jezelf, waarmee je jezelf kunt “trainen” om te leren vanuit bewust Zijn te “kiezen” voor gedrag en je automatische patronen te kunnen vervangen door nieuwe mogelijkheden.
Een eenvoudig voorbeeld: Nu met deze Corona crisis kun je je laten leiden door je angst. Vanuit die angst kun je de behoefte krijgen om allerlei scenario’s te bedenken, zodat je voorbereid bent op “alles”. Grote kans dat je, omdat je daar zo druk van wordt in je hoofd, alle overzicht verliest en op een gegeven moment daardoor juíst signalen mist die leiden tot een catastrofe. Of je gaat hamsteren en zet daarmee anderen ook aan tot hamsteren, zodat de angst voor tekorten ook werkelijk wordt.
Je kunt ook bij je angst aanwezig leren blijven. Dan kun je zien wanneer de behoefte die ontstaat adequaat is of niet. Helpend is de realiteit van het “nu” te bekijken, het niet zo groot maken. Dan kun je met meer openheid van geest kijken naar wat zich voordoet. Het voordeel daarvan is dat je brein veel creatiever is. Je kunt veel makkelijker oplossingen bedenken voor wat zich aandient en nieuwe mogelijkheden zien. Mogelijkheden die de wereld misschien wel heel erg nodig heeft. Je ziet dat nu ook, bijvoorbeeld in het beschikbaar stellen van faciliteiten door ondernemers, mensen die de koppen bij elkaar steken om de crisis het hoofd te bieden, meer thuiswerken (waardoor minder CO2 uitstoot), meer saamhorigheid in de samenleving, etc.. Waardoor je ziet dat deze crisis in wezen ergens voor dient.
Eén van de manieren die ik in coaching gebruik om je te oefenen “wakkerder” te worden op je patronen en te leren bewuster te leven, is de oefening met de 5 G’s. Daarmee leer je stil te staan bij gedachten of overtuigingen die ten grondslag liggen aan je overleefstrategie en onderliggende gevoelens te “verwelkomen”.
Normaal zorgt je ego ervoor dat je dit juist niet doet, want je ego wil je beschermen tegen nieuwe pijn die lijkt op dat van vroeger (lees voor meer achtergrond de theorie over “gaten in je ziel” van Almaas). Echter verdrongen emoties (of het ontkennen van bepaalde delen van jezelf) ontpoppen zich vaak op een zeker moment als “duiveltjes”: Verwrongen versies van kwaliteiten die je uit “je eigen paradijs” hebt gegooid, ooit, uit zelfbescherming. Ze hebben je wat te vertellen!
Voorbeelden:
Daar word je dus niet effectiever van. Nadat je met het kernkwadrant-plus en/of het enneagram zicht hebt gekregen op jouw dominantie patronen, kun je aan de slag met de zelfobservatie-oefening met het kernkwadrant of onderstaande oefening.
Sta op een aantal (liefst vaste) momenten op de dag – bijvoorbeeld iedere keer nadat je toch even naar het toilet moet – even stil bij jezelf en voel hoe je “ervoor staat”. Heb je nog genoeg energie? Heb je over bepaalde dingen opgewonden of geërgerd? Heb je stress ervaren? Werd je ergens door getriggerd?
Kijk dan even terug op wat er is gebeurd in de verstreken tijd.
1.Beschrijf de gebeurtenis(sen), wel één voor één (!), die zich voordeed / voordeden. Wie waren er betrokken? Beschrijf het gedrag van de ander eens.
2. Sta vervolgens stil bij de gedachten die er toen allemaal in je hoofd spookten. Schrijf ook dit op. Die gedachten kunnen ook overtuigingen over jezelf of een ander zijn of over de situatie; gedachten over wat “moet” of wat “hoort” (je Innerlijke Criticus) of gedachten vanuit je “Gekwetste kind”-deel.
3. Er kwamen vervolgens ook vast allerlei gevoelens op. Dit kunnen gevoelens zijn die te maken hebben met deze situatie, maar wellicht komen er ook herinneringen op over vroeger. Laat dit gevoel (verdriet, boosheid, frustratie, ergernis, schuld, etc.) eens helemaal toe, blijf erbij aanwezig, adem er naartoe, en onderzoek waar het echt om draait. Schrijf die ook eens helemaal uit en censureer jezelf niet!
4. Op basis van die gevoelens en gedachten ga je (onbewust) bepaald gedrag vertonen: Je valkuil-gedrag of “overleef”-gedrag. Daar verlies je juist zoveel energie op. Beschrijf eens met welk gedrag je reageerde en waarom. Wellicht komen nog nieuwe gedachten of gevoelens op?
5. Je ziet dat jouw gedrag weerstand oproept of tenminste niet effectief is. Schrijf het onbedoelde gevolg van je gedrag ook maar op.
Misschien ervaar je, dat als je bij het gevoel (zie punt 4.) aanwezig blijft, dat er ook iets “shift” in jezelf. Mogelijk kun je dan de situatie ineens op een andere manier bekijken of ervaren.
Lukt dit nog niet, sta dan eens stil bij je bij je overtuiging of gedachten:
Leestip: De Vier Vragen, Byron Katie.
Je zult zien dat de oefening best mee valt en je zo ook oud zeer op kunt ruimen. Deze oefening is een mooi begin.
Het gaat er daarbij overigens niet om, dat je jezelf gaat begrijpen, maar met name dat je “wakkerder” of bewuster wordt.
Met andere oefeningen en werkvormen en de inzichten van het enneagram kun je verder werken aan je zelf-bevrijding. Een vervolg hierop is bijvoorbeeld de oefening “het enneagram van het loslaten”, creatieve werkvormen, opstellingen of andere systemische oefeningen, waarmee je ook je fysieke en emotionele intelligentie kunt leren gebruiken.
De kunst is uiteindelijk om te leren toelaten dat je af en toe een “nietsnut, luilak, foutenmaker, kwetsbaar, onzeker, machteloos, …” (vul in: (basis)angst of geïncorporeerde ouderboodschap die gemeden of bestreden moet worden) mág zijn (van jezelf) en dat je je identificatie en zelfs gehechtheid met dit negatieve zelfbeeld los leert te laten. Want het is niet wie je bent, maar wat je soms doet of hoe je je kan voelen. Niet een ander kan jou helen en jouw zielegaten vullen, je mag en kunt dat zelf doen!
Zo wordt het stap voor stap makkelijker om waarachtig ontspannen, aanwezig, moedig, eenvoudig, vol vertrouwen, authentiek, waardevol, gelukkig, etc. te mogen zijn en meer en meer vanuit je essentie te kunnen leven.
Vergeet niet je eigen progressie te zien en geniet van je reis!
Wil je meer tips? Lees dan ook mijn andere blogs.
